Wijn uit Moravië
‘Moravië? Dat klinkt als een strip van Kuifje’ is de spontane reactie van een kennis na het horen van het reisdoel. Deze titel blijkt onbekend in het oeuvre van Hervé, wel heeft in het tijdschrift Kuifje een strip van Wallenstein gestaan met als titel: de schat van Moravië. Schatten kent Moravië inderdaad genoeg. De streek is gelegen in het zuidoosten van Tsjechië op twee uur rijden van Praag aan de grens met Oostenrijk. Vliegveld Wenen is dus het meest in de buurt . Erfgoederen van de streek staan op de gelijknamige befaamde Unesco lijst.
Zo ligt er een schitterend natuurgebied – met wijngaard – op de grens met Slowakije. Diverse kastelen larderen de streek en sommige zijn zo bijzonder dat ze inderdaad uit een strip van Kuifje lijken te komen. Karakteristieke wijnstadjes zoals Znojmo en Mikulov met de jaarlijkse oogstfeesten markeren de folklore van het gebied. De diverse plaatsen herbergen duizenden kelders die in het weekend voor publiek worden opengesteld. De straten ruiken zelfs naar wijn. De streek ademt wijn uit. Het komt erop neer dat Moravië in Tsjechië gelijk staat met wijn. Tijd om eens op onderzoek uit te gaan.
Typiciteit
De primaire interesse gaat uit naar witte wijn. Dankzij Vinice en de Tsjechische ambassade zijn in Nederland al een paar proeverijen geweest en wit voerde de boventoon. Niet verwonderlijk gezien het feit dat 80% van de productie wit is. Verrassing blijkt de rode wijn. Moravië is een oud wijngebied, naar verluidt duizenden jaren oud. In een zogenaamde ‘educational vineyard’ in Satov heeft het wijnbedrijf Znovin Znojmo typische Moravische variëteiten aangeplant, zoals groene, rode, witte en zelf blauwe Veltliner – modry janek = bleu Johnny -, steinschiller, Moravische muscat en nog wat meer. De exacte Moravische namen zijn met het NL/VS toetsenbord nauwelijks op te schrijven. Maar het overgrote deel is wit. Tsjechische wijnbedrijven vinifiëren net zoals de Duitsers en Oostenrijkers op mostgewicht met predikaten op het label. Lastig is alleen dat de Tsjechische wetgeving de landstaal verplicht stelt op het etiket en dat is voor niet-Slavische Europeanen is het algemeen moeilijk te lezen.
Communisme
Het voormalige staatsbedrijf Znovin heeft een gedeelte van het bedrijf in een klooster gevestigd. Trots als een pauw zijn ze op de Tsjechische VIP’s die hier hun eigen kelderbox hebben: ‘no, the family Krajicek has no cellar here. But all the other people are very famous in Czech Republik ‘. In de afgeladen kelderboxen van de bekende Tsjechen liggen de wijnen van Znovin boven op elkaar gestapeld. Het bedrijf maakt ruim 4 miljoen flessen en is dus groot. De wijnstreek Moravië telt 19.000 hectares. In de winkel liggen flessen van rond de één Euro in de schappen. Er zijn duurdere exemplaren, maar de meeste zijn behoorlijk goedkoop. Znovin is een getransformeerd staatsbedrijf, de revolutie was 15 jaar geleden, en nog vaak horen we’15 years ago’ of before the revolution’ als openingszin van een verhaal. Op wijngebied is er zeker sprake van een inhaalslag, een aantal wijnproducenten zijn begonnen met een herkomstgebied certificering, V.O.C genaamd. Binnen deze regio’s zijn dan de toegestane druivenrassen bepaald. Hier zijn dat riesling (rijn), veltliner en sauvignon blanc. Niet alle wijnen worden onder de V.O.C. uitgebracht, Znovin maakt vele soorten. De meeste hebben restzoet, later zal blijken dat dit voor veel wijnen van Tsjechië geldt, net zoals de Russen houden Tsjechen gewoon van zoet.
Marcincak
Stralend en bijna trappelend van ongeduld staat Peter Marcincak te wachten. Een jonge, frisse, licht besnorde en bebaarde man. ‘I want to show where the grapes are dried for the straw wine’. Bovenaan de houten trap is een grote open ruimte van hout waar de druiven tot zes maanden worden gedroogd ‘The Czech law says a maximum of three, but I keep them six months here’. Peter Marcincak is beroemd geworden met zijn zoete wijnen uit de Mikulov streek. Hij heeft 105 hectares en 1% van de productie is voor de stro wijnen en juist deze zijn befaamd. De wijnen hebben 300 gram restsuiker en mooie zuren. Vooral de versie met blaufränkisch steekt er met kop en schouders boven uit. Marcincak maakt verder nog diverse droge wijnen, ijswijn en boytritiswijnen. Hij is echt de man van de zoete wijnen. Humor heeft hij ook. Is zijn winery een familiebedrijf? ‘Yes, I built it up myself after the revolution, and I paid everything myself. In that way it is a family business.’
Reisten
In het stadje Pavlov – wat niet anders betekent dan ‘van Pavel’, een heel gewone naam in Tsjechië – ligt winery Reisten op loopafstand. De dorpen in Moravië zijn of grijsgrauw van vroeger tijden of felgekleurd alsof letterlijk een nieuwe jas in aangetrokken. Een stuk verderop dichtbij de Oostenrijkse grens verlichten helverlichte wulpse neonbeelden bordelen en casino’s. Het lijkt wel of ze hier iets hebben in te halen. Het straatbeeld van Pavlov is wisselend grauw en kleurig. In één van de straten zit het wijnbedrijf Reisten. Een jong, dynamisch bedrijf dat kiest voor gastronomische droge wijnen. De pinot blancs van dit bedrijf hebben een uitstekende reputatie. Het blijkt dat het natte jaar 2010 de wijnen meer aroma’s en zuren heeft gegeven, maar de pinots blijven weergaloos. Opvallend is de Pinot Noir Maidenburg 2007, die met gematigde zuren (4,9) en een weinig restzoet (1,6) een archetypische pinot is met veel rood fruit, zachte, fijne tannines en lange afdronk.
Het land van de riesling
Buurland Oostenrijk heeft veel dezelfde druivensoorten als Tsjechië. Zo staat in beide landen de welschriesling aangeplant. In Oostenrijk wordt deze druif voornamelijk gebruikt voor zoete en mousserende wijnen. In Moravië vinifiëren ze de welschriesling wijnen droog. Dat leidt tot mooie producten. Ook de Rijnriesling doet het goed. Het hypermoderne bedrijf Sonberk in Popice is er vermaard mee geworden. Decanter bekroonde de winery meerde malen. ‘What do you think of our chardonnay?’, Vladimaire Mrzova – Ing. én Ph.D. – zal deze vraag niet meer zo snel stellen. Het hart van het aanwezige journaille ging duidelijk meer uit naar de riesling. Toch waagt de winery zich ook aan een chardonnay, een tendens die je in alle nieuwere wijngebieden ziet. De drang om de meest populaire Europese rassen te gaan aanplanten en vinifiëren. Ook hier een aantal wijnen van de ter plekke populaire traminer en palava, dat een kruising is tussen muller thurgau en traminer.
En rode wijn
Er zijn maar weinig wineries die uitsluitend rode wijn maken in Moravië. Jedlick & Novak in Velke Pavlovice is er zo één. Via importeur Most exporteren ze al succesvol wijnen naar Nederland. Dit bedrijf maakt een brede range wijnen inclusief wit, maar rood blijft de core business. Het bezit telt 35 hectare magnesiumrijke kleigronden, goed voor blauwe druivenrassen. Producten variëren van een sappige dornfelder tot een milde st. laurent en een stevige houtgelagerde pinot noir. De blend van Cuvéé Kacary is bijzonder populair: pinot noir, st. laurent en André; de laatste is een kruising blaufränkisch en st. laurent. Het fruit domineert in alle wijnen ‘and that is exactly how we want it’, verklaart de jonge technoloog van het bedrijf.
En dan?
Het Tsjechisch nationaal wijncentrum, gevestigd in een prachtig kasteel in Valtice, stelt permanent de jaarlijkse top 100 van Tsjechische wijnen tentoon en deze kunnen geproefd en gekocht worden. Deze competitie wordt gejureerd door 35 Tsjechische wijnprofessionals en het resultaat mag er wezen. Ook hier weer mooie welschriesling, riesling, palava, traminer, blaufränkisch en pinot noir. Het is eigenlijk te veel om op te noemen, laat staan om te onthouden.
Moravié blijkt een wijnland pur sang. Het kan dan wel bij ons nogal onbekend zijn, er heerst een ongelofelijke wijncultuur. Men neigt naar zoet, maar dat is in Nederland nog steeds een behoorlijk goed verkocht product. De pinot blanc, de welschriesling en de rijnriesling zijn wijnen die zich onderscheiden in het enorme wereldwijde aanbod. Want dat is waar het omgaat. Noem het typiciteit, eigenheid, whatever. Maar iets moet er zijn, wat een streek boven een andere stelt. Druivenrassen die zich onderscheiden. Chardonnay en cabernet sauvignon worden al meer dan genoeg gemaakt. Moravische wijnen zijn niet duur, hoewel het opviel dat wijnen of heel goedkoop of te hoog geprijsd waren. De Tsjechische labels zijn een probleem voor anderstaligen, daar zouden ze iets aan moeten doen. De predikaten worden niet direct uitgelegd, maar op het achterlabel staan wel suiker en zuurgehalte en daar valt voor de professional iets uit te halen. Het zal dan wel een vertaalslag naar het publiek moeten krijgen. Het middensegment in prijsniveau is in Moravië nog niet ontdekt, terwijl er wel reden voor is. Er is een wereld van verschil tussen één en tien Euro en het lijkt wel of de Tsjechen daar de ogen voor sluiten. Als streek heeft het ontegenzeggelijk toeristische kwaliteiten. Op het gebied van de regionale keuken is het voor ons een stapje terug in de tijd, maar dat heeft ook wel weer zijn charme. Tsjechië is een ontdekking en niet alleen op het gebied van wijn. Laten we hopen dat deze streek nog lang zijn eigenheid houdt.
Door Charlotte van Zummeren
De reis naar Moravië was een initiatief van Czech tourism, importeur Vinice van de gebroeders Ryan en vinoloog en Weinakademiker én in Tsjechië woonachtige, tweetalige Jan Rokyta, waarvoor dank!
