Een bekende naam en een eeuwenoude geschiedenis. Maar Chateauneuf du Pape is nog zoveel meer dan dat. De geschiedenis van het terroir gaat miljoenen jaren terug. Links van de Rhône, ten noorden van de middeleeuwse stad Avignon ligt Châteauneuf du Pape (ChdP). Het hele centrum van Avignon is ommuurd door middeleeuwse vestingwallen en staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Samen met Tavel is ChdP het eerste herkomstgebied in de Rhônevallei dat in 1936 de AOC-status kreeg. Nomen est omen: de naam werd gegeven aan een kasteel dat in de 14de eeuw gebouwd is voor de Pausen als zomerresidentie toen zij van 1309 tot 1376 in Avignon verbleven. De kerk gaf de wijnbouw ook belangrijke impulsen. De basis voor het AOC-systeem werd door een groep wijnmakers uit Châteaunuef-du-Pape, onder aanvoering van Baron le Roy, in 1923 gelegd. Een paar van de strengste AOC bepalingen voor Châteauneuf-du-Pape betreffen het aanplanten in bushvine van de grenache druif, het verplicht handmatige plukken én een maximaal rendement van 35 hl/ha. Veel minder dan in bijv. de Languedoc, Bordeaux en de Loire.
Een rode ChdP mag uit 1 tot 13 verschillende druivenrassen worden gemaakt: grenache, gyrah, mourvèdre, picpoul, terret noir, counoise, muscardin, vaccarèse, picardan, cinsault, clairette, roussanne, bourboulenc.
Grenache heeft vaak de hoofdrol. In Chateauneuf du Pape wordt deze druif zelden op hout opgevoed, meestal wordt beton oftewel concrete gebruikt. Syrah rust wel op eikenhout. De appellation staat voor grenache alleen bush vine of gobelet toe. Er zijn ongeveer 300 producenten.
De cijfers
– Productiegebied 3160 hectare
– 5 steden: Châteauneuf-du-Pape, Courthezon, Bedarrides, Sorgue, Orange
– Gemiddeld rendement: 31 hl / ha
– 90,000-105,000 hectoliter gemiddelde jaarproductie
– 320 wijnbouwers
– 3% van de productie wordt gevinifieerd door een coöperaties
– 93-95% rode wijnen worden geproduceerd, 5-7% witte wijn. De witte wijnen hebben door hun vettigheid en mineraliteit een uniek eigen karakter.
– 12,5 %: minimaal natuurlijk alcoholpercentage
De fles
Sinds 1937 heeft de federatie in Châteauneuf-du-Pape, toen voorgezeten door Baron Pierre Le Roy Boiseaumarié – dezelfde als die hierboven – , een eigen ontworpen speciale en zeer originele fles: de beroemde fles met het logo in reliëf. Dit logo staat voor een pauselijke tiara – hoofddeksel – boven de sleutels van de Sint Pieter met de inscriptie: ‘Châteauneuf-du-Pape Controle’ geschreven in gotische letters rond dit embleem. Sindsdien is de fles in de wereld een fenomeen. Het is zowel een promotie als een garantie voor echtheid. In een arrest van 21 september 2004 heeft het Franse Hof van Cassatie de geldigheid van de rechten bekrachtigd van deze bijzondere reliëf fles. Diefstal en namaak liggen altijd op de loer, vandaar deze recente bekrachtiging
De terroirs
De wijngaarden van Chateauneuf-du-Pape zijn prachtig om te zien. Het is heel lastig lopen op de keien, dat geeft wel aan hoe moeilijk het moet zijn om de grond te bewerken en te oogsten. ChdP is gelegen in het noordwestelijke deel van de Vaucluse, een Frans departement dat zijn naam kreeg aan het eind van de 18e eeuw.
Het wijngebied van Châteauneuf-du-Pape wordt in het westen begrensd door de Rhône rivier en de beroemde fietsberg Mont Ventoux ligt 40 km in het oosten. De plaats Châteauneuf du Pape ligt op een heuvel op ongeveer 110m hoogte. Naast het oude kasteel zit een restaurant met prachtig uitzicht en dito kaart. In de Tertiaire periode was de Rhône, 60 miljoen jaar geleden, een ondiepe oerzee. Nadat de zee zich had teruggetrokken was het achtergelaten sedimentair gesteente vooral safre; een aggregaat van zandige sedimenten, met banken van klei en kalksteen. Toen de Alpen zich terugtrokken werden vele miljoenen tonnen rotsen, keien, kiezel en kwarts vanuit de Alpen over een afstand van honderden kilometers verplaatst. Door erosie en wrijving werden de keien glad en rond en werden ze gedeponeerd in lagen bovenop het bestaande gesteente. Voor velen vertegenwoordigen deze stenen dan ook het terroir van ChdP. De laagste terrassen in het zuiden zijn gevormd tijdens de Würmian Periode (100.000 jaar geleden). De grond bestaat uit wisselende combinaties van klei, zand, kalksteen en mergel. Het oppervlak is bedekt met afwisselend grote en kleine steentjes, maar deze zijn op sommige plaatsen ook afwezig.
De bodem en de ondergrond kunnen uit zeer verschillende lagen zijn opgebouwd. Naast de kenmerkende rotsen zijn er ook bodems die wit uitslaan door de kalk en daardoor ‘besneeuwd’ overkomen. Dit zie je ook in Tavel. De federatie onderscheidt zelfs zes typen terroir. Grofweg kan men stellen dat de bodem in Châteauneuf-du-Pape kalksteen bevat in het (rotsachtige) westelijk deel, zand en kleigrond bedekt met grote stenen op de plateaus, gemengd met zand en/of rode en grijze klei, en met name klei in het lagere noordelijke deel van het wijngebied. In het glooiende oosten is de bodem vooral zanderig terwijl het lagere zuiden de bodem een mix van zand en kleigrond kent met daaronder een goed drainerende laag grind. De grote keien, ook wel “galets roules” genoemd, slaan warmte op en houden water vast.
Huizen
Chateauneuf du Pape kent wereldvermaarde huizen zoals Rayas, BeauCastel, en La Crau. Er zijn verschillen in stijl en kwaliteit. Naast de klassieke wijnen met flinke extractie en bewaarpotentie zijn er ook fruitige modern gemaakte wijnen bijv. Baroche die jong gedronken kunnen worden. Sommige producenten zoals Chateteau de la Gardine produceren zoals klassieke als moderne wijnen. De meeste producenten – klassiek of modern – raden aan om de wijnen met een leeftijd van zes jaar te drinken. Vele producenten hebben wijngaarden op verschillende terroirs. Vandaar ook de spreuk van de federatie ‘yes we blend!’. Het blenden van druivenrassen en terroirs is te doen gebruikelijk. De meeste producenten gebruiken alleen grenache, syrah en mourvèdre, Beaucastel is eigenlijk nog de enige die alle druiven gebruikt. ChdP is geschiedenis van het tertiaire tijdstip via de Pauzen tot het heden. Een geschiedkundig vloeibaar pareltje.
Charlotte van Zummeren
Met dank aan Courtense Horteaux en de Fédération des syndicats de producteurs de Châteauneuf-du-Pape
