Door Frank Smulders MW.
Vorige week berichtte de top Rioja producent Artadi dat het de DOCa Rioja verlaat, iets waarmee het overigens een jaar geleden al publiekelijk dreigde. Ik zie op de social media dat veel wijnliefhebbers dit wel een mooie stap vinden zonder de achtergrondfeiten te kennen. Het huis Artadi is opgericht in 1985, destijds als een mini-coöperatie waarin 4 families van wijnboeren gingen samenwerken. Al snel groeide Artadi uit tot één van de beste producenten in de Rioja, en toonaangevend in de modernisering van de stijl van Rioja met wijnen als Pagos Viejos, Grandes Añades en Viña el Pison.
Twee mannen stonden aan de basis hiervan: Juan Carlos Lopez de Lacalle en Benjamin Romeo. De laatste verliet eind jaren negentig Artadi en startte zijn eigen bodega in San Vicente de la Sonsierra, en werd net zo beroemd als Artadi met wijnen als Contador. Waarom Benjamin weg ging weet ik niet precies, maar dat beide mannen zeer uitgesproken en ook tegengestelde karakters hebben is één ding dat zeker is.
Terug naar Artadi. Eind 2014 gaf Juan Carlos Lopez de Lacalle in een kranteninterview te kennen dat hij dermate ontevreden met de situatie in Rioja was, dat hij de DOCa wilde verlaten als er niets veranderde. Zijn irritatie betrof met name het feit dat het in Rioja niet is toegestaan om dorpsnamen op het etiket te vermelden. Rioja is een zeer groot gebied (63.000 HA), en vanuit zijn optiek werkte de regelgeving van het gebied in het nadeel van de kleinere kwaliteitsbewuste producenten.
Politiek
Afgelopen voorjaar was ik zelf in de Rioja, en vroeg een aantal toonaangevende producenten, waarvan sommigen goede vrienden van Juan Carlos zijn, om hun mening hierover. De meesten gaven aan het niet met hem eens te zijn. Op zich waren ze het er over eens dat er in de details van de regelgeving wel wat verbeterpunten aanwezig waren, maar niets dermate ernstig dat ze overwogen zijn dreigement te volgen. De meesten wezen glimlachend op het karakter van de man, en beschreven hem als soms iets te fanatiek in zijn meningen, en wel erg onrustig van geest. Maar sommigen begonnen ook over politiek, en dan met name de Baskische, en aangezien dit door zowel Basken (waarvan er in de Rioja veel rondlopen) als niet-Basken werd aangevoerd, heb ik hier wat verdere navraag over gedaan.
Laguardia is het belangrijkste wijndorp in de Rioja Alavesa, het Baskische deel van de Rioja. Nou is het zo dat de meeste topwijnen van de Rioja hier hun oorsprong vinden. Waarom? Door het terroir. Het klimaat wordt hier het sterkst beïnvloed door de Atlantische Oceaan, dus is het het koelst, en de bodem is hier de beste, namelijk leem-kalksteen (wat de Fransen argilo-calcaire noemen). Maar de Alavesa is dus Baskisch, terwijl de rest van het wijngebied Rioja hoort bij de politieke regio La Rioja, of (voor een heel klein deel) bij de politieke regio Navarra.
Subsidie
Baskenland heeft de afgelopen twintig jaar nogal wat geld in de wijnproductie van de Alavesa gestoken door middel van subsidies. Dit verklaart de bovengemiddelde hoeveelheid nieuwe bodegas in de Rioja Alavesa, en met name de hoeveelheid peperdure bodegas hier, ontworpen door soms wereldberoemde en extreem dure architecten als Santiago Calatrava en Frank Gehry. Met zijn nieuwe bodega heeft Artadi, net buiten Laguardia, hiervan ook geprofiteerd. En het Baskenland maakt er dan ook geen geheim van dat ze dolgraag een nieuwe DO Alava zouden zien, losgekoppeld van de Rioja. Daarmee zou Baskenland in één klap zo’n beetje het beste wijngebied van Spanje binnen zijn grenzen hebben.
Uiteraard weet niemand behalve Juan Carlos Lopez de Lacalle precies waarom hij deze stap neemt. Maar tussen wat iemand zegt en wat iemand werkelijk beweegt kan veel lucht zitten, en ik behoor niet tot degenen die alles wat beroemde wijnmakers zeggen voor zoete koek aanneemt. Integendeel zelfs. De wijnen van Artadi zijn nogal aan de prijs, om het maar eens voorzichtig uit te drukken, dus een commercieel probleem heeft hij niet. Ook blijkt uit consumentenonderzoek dat Rioja tot de bekendste en hoogst aangeschreven wijngebieden in de wereld hoort, zowel in Europe als de VS. En wat zou de vermelding van de dorpsnaam op een Rioja etiket nou eigenlijk toevoegen? Voorlopig niets, want geen hond is bekend met namen als Laguardia, Samaniego of Abalos, om maar eens wat te noemen, laat staan in staat daar een bepaald karakter van de wijnen aan te koppelen. Bovendien, laten we wel wezen, de grote jongens, laten we zeggen Campo Viejo of LAN, zouden in no time ook zo’n dorpswijn op de markt gaan brengen. Hetgeen echt niet dicht te timmeren is vanuit een wetgeving.
Waarom?
Ook het argument dat Rioja te groot is voor maar één DO regelgevingspakket snijdt geen hout. Men maakt graag de vergelijking met Bordeaux of de Rhône, maar ik vergelijk liever met Champagne. Eén AOC voor een groot gebied, waar net als in de Rioja merkwijnen een succesvol bestaan leiden naast die van kleine top producenten. En sowieso, we mogen onszelf ook wel eens kritisch afvragen of al die dorpsnamen en wijngaardnamen in Frankrijk wel altijd zoveel hout snijden als we geleerd zijn te denken.
Kortom, ik zie de zin van deze stap van Artadi absoluut niet in, en denk dat er inderdaad een politieke, dus Baskisch-nationalistische grond voor is. Bijzonder spijtig, want met zowel de Catalaanse als de Baskische beweging heb ik persoonlijk weinig op, en ik vind sowieso dat de combinatie politiek en wijn meestal weinig goeds oplevert.
Maar los daarvan ben ik een groot liefhebber van de wijnen van Artadi, en of er nou wel of niet Rioja op het etiket staat, ze horen voor mij tot de top van Spanje.
Frank Smulders MW geldt als een expert op het gebied van de wijnen van Spanje, en schrijft op zijn website www.franksmulders.nl regelmatig hierover. Dit artikel staat sinds vorige week in het Engels op die site.
