Bio-dynamie en natuurwijnen: man en paard
door Frank Smulders MW
Vier jaar geleden bezocht ik Château Pontet-Canet in Pauillac. In de kelder werd met vinificatietanks in eivorm geëxperimenteerd, de biodynamie had zijn intrede gedaan, in de wijngaard werd met paarden geploegd, maar de consultant-oenoloog was Michel Rolland en de wijn een krachtpatser van hier tot ginder. Mij trof dat toen als een merkwaardige tegenstelling, maar die mening werd door de markt niet gedeeld want Pontet-Canet is sinds die tijd enorm succesvol gebleken.
Vaak wordt gezegd dat de wijnwereld een conservatieve wereld is, maar valt dat gelukkig tegenwoordig best wel mee. Zeker, in de jaren tachtig, toen ik mijn eerste schreden zette op het wijnpad, was het nog voornamelijk een door oudere mannen gedomineerde wereld waarin Frankrijk de maat aller dingen was. Maar die tijd is voorbij, en in alle opzichten is de diversiteit enorm toegenomen en volgens de trends elkaar steeds sneller op.
Terugkijkend zou ik de jaren negentig willen bestempelen als het tijdperk van de nieuwe wereld. De wijnen uit de niet-Europese landen begonnen aan hun opmars, met veelal goedgemaakte, zuivere, op fruit gerichte wijnen die een breed publiek aanspraken. Het concept van de ‘varietal wine’ was gemakkelijk te doorgronden, de prijzen en de stijl van de wijnen was zeer toegankelijk, en met name de Franse wijnen kregen het moeilijk. De jaren negentig waren ook het tijdperk van de Amerikaanse wijncritici, Robert Parker voorop. Zijn Wineadvocate en de concurrent Winespectator werden toonaangevend, en het door beiden gehanteerde 100 punten systeem was makkelijk te begrijpen en sprak veel mensen aan. De stijl die beide publicaties hogelijk waardeerden was in zekere zin wel een nieuwe wereld stijl: wijnen met duidelijk fruit, wat hoger in alcohol, meer hout, en bij de rode wijnen rijpe tannines. En zeker, deze factoren mogen gerust als kwaliteitsfactoren in wijn gezien worden. Feit was dat deze bladen een enorme invloed kregen op de markt, en daarmee de stijl van wijn in Europa ook veranderden. Het was trouwens vooral een invloed op mannen, maar dat waren uiteindelijk ook degenen die het grootste deel van de duurdere wijnen kochten, en daarmee was de cirkel dan mooi rond.
Maar de jaren negentig zijn voorbij, Robert Parker is inmiddels min of meer aan zijn welverdiende pensioen begonnen en heeft mogen cashen op het geweldige werk dat hij toch heeft verricht, en mede daardoor is de invloed van de Amerikaanse wijncritici wat gaan tanen. Maar wat is daarvoor eigenlijk in de plaats gekomen?
Ten eerste is er geen natuurlijke opvolger voor Parker of Winespectator gekomen. De wereld van de wijnkritiek is, mede door de verandering van de wereld van de media, een heel andere geworden. Mensen lezen wereldwijd steeds minder van papier, en door de komst van bloggers, gespecialiseerde websites etc. is er een heel nieuwe dynamiek ontstaan, maar tegelijk daarmee ook een enorme versnippering. Omdat de wijnwereld (producenten en handel) iedere positieve waardering waar dan ook met graagte aangrijpt om hun eigen imago op te poetsen, zien we door de bomen het bos niet meer en is er in feite geen opinieleider meer. Dat heeft zijn mooie kanten, maar het laat tegelijkertijd ook erg veel ruimte voor roeptoeterij waar niemand iets aan heeft.
Wat mij met name enorm stoort is hoe de openbare discussie over wijn nu gegijzeld wordt door, laat ik het noemen, de ‘terug naar de natuur beweging’. Wat wellicht een natuurlijk en begrijpelijke tegenreactie is op de periode van de hierboven beschreven tijd van technische wijnen en puntensystemen, maar toch. Het gaat soms helemaal nergens meer over. Natuurlijk valt het te prijzen als wijnboeren rustiger aan doen met chemische bestrijdingsmiddelen in de wijngaard. Natuurlijk is het alleen maar goed als wijnen minder zwavel bevatten. Maar dat is dan ook helemaal niet de discussie. Om de een of andere reden zijn we nu in een fase aanbeland waar we dagelijks worden gehersenspoeld met de visie dat biologische, bio-dynamische of minimalistisch gemaakte wijnen (mijn woord voor ‘vins naturs’ , wat een belachelijke benaming is) gewoon betere wijnen zijn. Wijnen die levendiger smaken, wijnen waarin de energie van de kosmos te proeven valt, wijnen die beter bij eten passen, ik weet niet wat er allemaal beweerd wordt maar wat echt niet door de beugel kan. Meningen (want dat zijn het, met feiten heeft het allemaal niets te maken) die bovendien een soort geheim-genootschap-karakter hebben. Zo van ‘wij weten hoe het echt zit’ . Ik heb daar heel, heeeeeel grote moeite mee. Naar mijn gevoel is het ook een visie die erg te maken heeft met een grotere maatschappelijke trend, namelijk die van de zucht naar authenticiteit. Iets waar de moderne, westerse (stads-) mens een niet te stillen verlangen naar koestert. Maar authenticiteit blijkt vaak een leugen. Zoals de toerist die naar Florence of Barcelona reist, daar op een terrasje gaat zitten, bediend wordt door een ober uit een noord Afrikaans land, slecht eten geserveerd krijgt die een parodie, een kopie van de echte lokale keuken is, en vervolgens het gevoel heeft dat hij onderdeel is van het echte lokale leven. Zo ook bestaan authentieke wijnen niet. Want wat is authentiek? Zoals vroeger? Laat me niet lachen, vroeger waren de wijnen gemiddeld veel slechter dan nu.
Wat wel waar is, is dat er vroeger meer paarden door wijngaarden liepen. En wat waren de boeren blij toen de tractors werden uitgevonden. Het werk werd er veel lichter op, er kon sneller gewerkt worden, goedkoper geproduceerd worden. En geloof mij, de paarden vonden het ook prima. Als je nu door Bordeaux rijdt zie je overigens overal paarden in de wijngaard lopen. Wat velen ongetwijfeld prachtig vinden, maar beste mensen, het zijn juist daar de dure jongens, de multinationals onder de wijnboeren, die zich dit kunnen veroorloven. Die paarden zijn de pizza-slices van de noord Afrikaanse verkopers in de kraampjes van San Gimignano. Met authenticiteit of kwaliteit heeft het allemaal niets te maken.
