Een unicum in wijn minnend Nederland. Frank Smulders MW, Nederlands eerste Master of Wine, organiseert een wijn forum geheel gewijd aan Spaanse wijnen. Zarzo, als Eindhovense adept van de Spaanse cuisine, is daarom niet voor niets de locatie. Smulders is Spanje expert en lieefhebber. Niet alleen vanwege de wijn, het land en de mensen spreken hem ook aan. Hij heeft voor deze twee dagen een aantal kwaliteitsproducenten uitgenodigd met wie hij op goede voet staat.
Je krijgt nl. niet zomaar een producent als Maria-José Lopéz de Heredia van Viña Tondonia bereid om twee dagen door de brengen op de sous-etage van een restaurant in zuid Nederland, dat moge duidelijk zijn.
In het vijftig koppen tellende publiek zien we oud-studenten van Smulders’ zijn indrukwekkende wijnonderwijs carrière, enkele journalisten, wijnhandelaren en horeca-ondernemers. Waar draait het de komende dagen om? De leidende rol van Spanje in het internationale wijnlandschap is niet meer wat het geweest is. In Nederland bijvoorbeeld bezit Spanje in de cijfers over 2013 de vierde plaats als het gaat om volume en de vijfde als het gaat om waarde. En dat is weleens beter geweest. Maar, zo betoogt Smulders in zijn inleiding, Spanje is op weg naar iets mooiers en iets beters en daar zijn drie redenen voor.
In het verleden, zo vervolgt hij, maakt Spanje vooral zware rode wijnen. Op dit moment is er indrukwekkende opmars van kwaliteits witte wijnen zoals in o.a. Rueda en Ribeiro. Daarnaast groeit de diversiteit in wijnmaken en gebruikte druivenrassen. Tenslotte gaat ook in Spanje de trend van ‘oranje’ en natuurwijnen niet voorbij. Deze drie bij elkaar opgeteld zouden, naar het inzicht van Smulders, kunnen leiden tot een nieuwe Spaanse wijnrevolutie. Daarbij moet ook vergeten worden dat Spanje een land is waar nog relatief goedkope kwaliteitswijnen gemaakt worden. Je hoeft zeg maar niet voor alles overzee te gaan, op een paar uur afstand van Schiphol is er genoeg te vinden. Spanje is nu vooral bekend om de drie kwaliteitsstreken voor roe wijn Rioja, Ribera del Duero en Priorat, maar bij de laatste moet gezien de complexe manier van wijnbouw en het lage aantal hectares nog even afgewacht worden hoe de streek zich verder gaat ontwikkelen. Buiten deze drie: er is meer dan dat, veel meer zelfs.
Terra Alta
Voor wat betreft druiven is er een hoofdrol voor de tempranillo, maar dat is in het verleden weleens anders geweest. Neem garnacha bijvoorbeeld, en Smulders heeft mede om die reden deze variëteit de hoofdrol gegeven in zijn forum. Garnacha had vroeger een aandeel van 33% in Rioja en dat is nu gedaald naar 7%, en die afname geldt voor het hele land. Terwijl er van de garnacha mooie wijnen te maken zijn. De producenten die daarna aan het woord komen onderschrijven deze theorieën in woord en daad. Wijnmaker Xavier Clua van de gelijknamige winery presenteert wijnen van hemzelf en collega’s gemaakt van garnacha blanca, morenillo en cariñena. Hij werkt in de Terra Alta, in het uiterste puntje van Catalunya. Dit afgelegen gebied ontwikkelt zich momenteel tot een hotspot voor eigenwijze, eigenzinnige wijnen in de regio. Het gebruik van amforen en het maken van natuurlijke en anderszins spannende wijnen wordt hier niet geschuwd.
Xavier Clua leidt het gezelschap rond door de regio. Veertig jaar geleden – nog voor het D.O. schap van 1982- waren alle wijnen in de DOTA – i.e. D.O. Terra Alta – wit. Deze witte wijnen waren voor de lokale markt. Langzamerhand is de overgang naar rood gegroeid. Dit ging vrij makkelijk, de rode en witte garnacha hebben hetzelfde DNA. Daarnaast is de rol van Torres in de hele regio groot. Ze kopen de beste druiven weg, dus zelf de coöperaties hebben het nakijken. Gelukkig zijn er genoeg kleine boeren. De wijnen die nu langskomen laten diverse wijnmaak technieken zien. Barrel fermented, maceratie op de lees, bottle ageing. De lijst met wijnen van deze 2 dagen is te lang, die is op te vragen bij smulders@vinum.nl Als een wijn is gemaakt van 100 % garnacha blanca, fina of peluda, staat er op het label 100 x 100. Enkele namen: Bodegas Xavier Clua en Ilercavonia. Bij de rode wijnen uit Terra Alta speelt de ‘illegale’ buiten de DO vallende druif morenillo een rol, naast cariñena en garnacha. De namen hier: Germans Balart en Vins del Trols.
Garnacha
In het programma in de middag komt de garnacha verder aan de orde, die in al zijn veelzijdigheid wordt getoond. In deze vergelijkende proeverij worden de mooiste garnacha’s uit de rest van Spanje geproefd. Van Priorat en Monsant tot Navarra, van Rioja tot Calatayud. Sierra de Gredos, Pepi de San Juan Brena van Daniel Ramos – één kleine doch fijne producent – houdt ook een inleiding, is een klein wijngebied onder de rook van Madrid. Het ligt in het gebergte De Gredos en de wijnstokken daar zijn gemiddeld 70 oud. De wijnen worden gebotteld als D.O. Vinos de Madrid of Vinos de la Tierra de Castilla y Leon. In dit kleine gebied van pakweg 20.000 km2 staan 2,5 tot 3000 hectartes beplant met garnacha en de witte albillo, de laatste laat zich zowel zien in frisse types als in meer vettige versies. De grootste producent maakt hier 100.00 flessen, Daniel Ramos produceert tussen de 15 en 18.000 flessen.
Recaredo
Op dag 2 van het Forum begint Ton Mata van cava en witte wijnen producent Recaredo met zijn presentatie. Deze kwaliteitsproducent maakt 250.000 flessen, een kleuter vergeleken met Freixenet, maar bloedserieus in de eigen kwaliteitseisen. Net zoals Raventos, deze is al opgestapt uit de D.O. Penedes, voelt Recaredo zich niet meer thuis in de overkoepelende D.O. De nabijheid van de kust is zo belangrijk voor de ontwikkeling van de xarel.lo dat ze dat graag terug willen zien in een meer specifieke D.O. Maar hoe kunnen ze dat bereiken? Sinds 2010 produceert Recaredo ook stille wijnen van de xarel.lo, die inmiddels is erkend als kwaliteitsdruif met ‘ageing potential’. Van de wereldwijd 9.000 hectares staan er 8500 in de Penedes en de proeverij laat zien dat zowel de Limited Editions stille wijnen van de xarel.lo als de als altijd Brut Nature Vintage Cava’s schitterende producten opleveren. Deze niche cava’s zijn overigens – net zoals de andere kwaliteitsproducent Gramona – in Nederland te koop. Recaredo via Smaragd en Gramona via Wijnimport Bart.
Viña Tondonia
Bij binnenkomst, lunch en diner vertroetelt Zarzo de aanwezigen met prachtige Spaanse hapjes incl. bij het diner het gerecht waarmee Adrian Zarzo eerder dit jaar de Copa Jérez heeft gewonnen, in de winnende wijn-spijs combinatie met de Amontillado van Bodégas Tradición. Na de maandagse Spaanse lunch geeft Smulders het woord aan Maria-José Lopéz de Heredia van Viña Tondonia, in Nederland verkrijgbaar via André Kerstens Partners in Wijn B.V. Dit is een legendarisch huis met een beroemde familie uit de Rioja. Alles hebben ze meegemaakt, van de Bordelaise invloeden tot ‘shipment in bulk’. De eersten zitten weer in Bordeaux en de tweede is verboden, maar Viña Tondonia is er nog. Lopez zou met haar spraakvermogen het goed doen in de politiek want zonder moeite praat zij ruim twee uur vol. Alles komt aan de orde, het terroir, barrel ageing, de druiven, het vinifiëren met peps and stems, alles in een dusdanig tempo dat het bijna gaat duizelen. Maar wat een wijnen. Hierna volgt nog een proeverij van sherry’s. Met een in volume uiterst beperkte bottelingen van mooie, individuele vaten met sherry heeft Équipos Navazos een heel nieuwe dimensie aan het gebied toegevoegd. Mede-oprichter en –eigenaar, tevens de wijnmaker in het team, Eduardo Ojeda, leidt een proeverij van deze opvallende wijnen uit Jérez. Deze kon ondergetekende door andere afspraken niet meer bijwonen, wellicht dat Smulders MW nog zijn licht hierover laat schijnen.
Het waren twee prachtige dagen. De diversiteit van het wijnland kwam in al zijn vormen naar voren. Eenmaal buiten scheen de zon, de flamengo lokte en de tapas lonkten. Alsof je twee dagen in Spanje bent geweest. Het smaakt naar meer. Olé!
Charlotte van Zummeren
Foto’s: het team van Zarzo, Pepi de San Juan Brena van Daniel Ramos plus echtpaar Lopéz en echtgenoot en Smulders MW, Ton Mata van Recaredo, Maria-José Lopéz de Heradia en echtgenoot
