Californische wijnen: terroir of passie ?
‘You must see it as a Gestallt thing, wine is higher than just grapes’. Randall Graham van de Bonny Doon winery laat geen misverstand bestaan over zijn holistische inslag. Een waar ambassadeur van de onbegrensde mogelijkheden van het wijnland.
Californië fascineert. De Golden State is het vierde grootste wijnland ter wereld en heeft de reputatie van producent van dure blockbusters. De vraag blijft toch, hoe zijn de wijnen van Napa; de substreek met de bekende namen en de grote reputatie? Klopt de faam van Californië en Napa en hebben wij het in Europa als kleinverbruikers niet goed begrepen? Winebusiness.nl ging in het kielzog van Frank Smulders MW op onderzoek uit.
Wijnstreek Californië en Napa
Het is een onmogelijke taak om ‘alle’ wijnen van dit wijnland te proeven. Californië is groot, enorm groot. Qua oppervlakte ongeveer de helft van Europa; 441 mln km² t.o.v. 727 mln. km². Dit staat telt vijf grote wijnstreken, Nothern California Coast, Central California Coast, Southern California, Sierra Nevada en Central Valley en een totaal wijngaard areaal van ruim 200.0000 hectare. Californische wijnproductie maakt 90% van de U.S.A. wijnbouw en -export uit. Een kleine 600 miljoen flessen worden geëxporteerd, waarvan meer dan de helft naar de Europese Unie gaat. Het totale gebied telt ca. 1700 wijnhuizen, Napa valley heeft ongeveer 400 wineries. Californië exporteert 20% van de productie, terwijl de export voor negentig procent uit Californische wijnen bestaat. Als gebied heeft het een gigantische productie van ca. tweeënhalf miljard flessen. Als wijnstreek is het de vierde grootste producent ter wereld. De eerste wijnstokken werden aan het eind van de 19e eeuw aangeplant. Diverse problemen zoals druivenziektes en de Prohibition hebben een echte doorbraak verlaat, dit gebeurde pas rond 1970. Niet toevallig vlak na de komst van Robert Mondavi in Napa Valley.
Napa County
Vanuit San Fransisco kom je over de Golden Gate bridge eerst uit in Sonoma en daarna in Napa County. Deze County bestaat uit vijftien AVA’s waarvan Napa Valley er één is. Andere bekende AVA’s zijn Carneros, Atlas Peak en Stags Leap District. Napa ligt in een vallei die aan beide kanten door bergketens omhult wordt. De afkoeling komt ’s-ochtends en ’s-avonds van de oceaan. Napa telt 18.000 hectares, slecht 5 % van het totale wijngaardoppervlak van Californië. Napa kent hete zomers met afkoeling van de oceaan in de ochtend en avond, winters kunnen zeer koud zijn.
Regels
Hoewel minder stringent dan in Europa heeft ook de V.S. zijn herkomstbepalingen. Als de herkomstbepaling een staat is, moet 100% van de druiven uit de staat komen, als het een county – provincie – is, moet 75 % hiervandaan komen. Een herkomstbenaming van maximaal drie verschillende county’s is toegestaan als de county’s en het percentage van de ervandaan komende druiven op het label vermeld worden. De American Viticultural Area is de equivalent van het appellationsysteem. De V.S. tellen ruim honderdvijftig AVA’s, Californië heeft er een kleine honderd. Op het gebied van druivenrassen, wijnmaken en opbrengsten zijn er niet of nauwelijks regels. Tot zover de regelgeving, hoe gaat het met de wineries?
Zomaar een winery op Montebello road
Letters en lijnen, dat kenmerkt het label. De liefhebber en kenner veert gelijk op bij het zien van zo een etiket. Ridge, wereldvermaarde wijnen. ‘People like to see the exact percentage of grapes present in our wines, that is why we keep printing it on the front label’. Aan het woord is Eric Baugher, microbioloog, wijnmaker van Ridge. De winery ligt aan de Montebello Road in de Santa Cruz Mountains ‘millions of years ago the Teutonic Plate pushed up our terroir’. Ridge ligt op het puntje van de berg, hier zijn de druiven geplant van de prestigieuze top cuvée Montebello. In de vallei ver beneden ligt Silicon Valley, de internet denktank van de wereld. Hier in de buurt en verderop in Sonoma liggen de andere wijngaarden van Ridge. De Montebello wordt gemaakt van Franse rassen met cabernet sauvignon voorop, in Sonoma staat old-vine zinfandel voor één van de andere specialiteiten van Ridge: Lytton Springs. ‘We have to retrain anyone who arrives with an oenology degree’. Deze uitspraak komt van Paul Draper, lid van het team sinds 1969. Ook hij was geen wijnmaker van orgine, hij leerde het al doende in Chili. Oenologie wordt min of meer als een soort hindernis gezien in Ridge. Het gaat om het terroir, het gaat om de druiven en alles moet zo natuurlijk mogelijk gaan. De wijngaarden, alle blokken worden apart geoogst en gevinifieerd. Houtgebruik wordt gezien als een make-up, waarbij overdadig gebruik schaadt. Baugher experimenteert met het gebruik van Frans en Amerikaans hout. Intensieve tastings zullen uiteindelijk bepalen hoe de blend eruit gaat zien. Ridge bestaat sinds 1885, de winery heeft een tijdje stilgelegen waarna theoloog William Short er in 1940 nieuw leven inblies. Paul Draper kwam in 1969 bij het team en Eric Baugher in 1995. Het Japanse pharmaceutische bedrijf Otsuka is sinds 1986 de eigenaar, maar ‘we are completely independent’.
Nog enkele wineries: Kistler en Quintessa
Kistler bestaat sinds 1978 en dat is voor Europese begrippen jong. Toch heeft het bedrijf een enorme reputatie. Zelfs Robert Parker heeft zich erover uitgelaten, terwijl de man niet echt een Californische wijnliefhebber is. Parker zegt dat als Kistler in de Bourgogne gevestigd zou zijn, de wijnen zich moeiteloos kunnen meten met de topbourgognes. Chardonnay en pinot noir zijn de producten en de wijngaarden liggen in Sonoma en Carneros. Mark Bixler is de business manager en ziet toe op het labaratorium. ‘We do it the Burgundy way. Natural yeast, open fermentation, we don’t filter and fine, the white wine goes sur lie and we work with free run juice’. Resultaat zijn toppers van witte en rode wijnen, mondjesmaat te verkrijgen in Europa en Nederland en in de V.S. al boven de zestig dollar geprijsd.
Een ander, veel groter en nieuwer wijnbedrijf is Quintessa, een state of the art winery en wijnbedrijf in Napa dat sinds 1990 als wijnbedrijf bestaat. De eerste oogst van Franse rassen volgde een paar jaar later. Dit wijnbedrijf exporteert helemaal niets, alles wordt binnen de V.S. en grotendeels binnen Californië verkocht. De winery maakt strakke blends, in de V.S. meritage genoemd, en ontvangt dagelijks zo’n zeventig bezoekers.
Duitse invloeden: Schug en Schramsberg
Zoals bekend is Amerika een ‘melting pot’ van culturen en dit is ook in Napa te merken. De Duitser Walter Schug richtte Schug in 1980 in Carneros op, daarvoor werkte Schug bij Joseph Phelps. De AVA Carneros ligt iets lager t.o.v. Napa en vangt daardoor meer koelte. Deze AVA is relatief klein en ligt dwars over Sonoma en Napa heen. De Sauvignon Blanc, chardonnay, pinot noir en cabernet die hier gemaakt worden hebben een wat lichtere Europese stijl. Je proeft als het ware de Duitse achtergrond. Dit geldt ook voor Schramsberg. Herr Schram richtte dit bedrijf aan het begin van de 19e eeuw op, waarna de winery na ettelijke verkopen in 1965 in de handen van de hedendaagse eigenaars Jack en Jamie Davies belandde. De mousserende wijnen worden gemaakt met een tweede gisting op fles en in de kelders van Schramsberg liggen miljoenen flessen te rusten. De reputatie is zo goed dat de wijnen standaard geschonken worden op het Witte Huis. Vooral de demi-sec is populair op het hoogste niveau, deze heeft een residual sugar van slechts 3,7 gr/l.
Erfvaders
Reizend door wijnmakend Californië noemt iedereen de naam van Robert Mondavi. Deze inmiddels overleden wijnman werd op 54 jarige leeftijd uit de familiewinery gezet en kocht met geleend geld op goed geluk grond in Napa valley in 1966. Inmiddels heeft het bedrijf drie labels, Woodbridge en Private selection (deels uit Lodi, Central Valley) en Robert Mondavi Napa Valley en maakt het jaarlijks tientallen miljoenen flessen. Door Mondavi begon Napa met z’n opmars. De meeste bedrijven zijn na zijn komst opgericht. Het bestaan van de blockbuster wordt hem aangerekend en het is niet na te gaan of dit nu wel of niet correct is. Naar verluidt ontstond er in het hete jaar 1997 spontaan de blockbuster en zijn de wijnmakers nadien op deze wijze voortgegaan. Wie zal het zeggen…. De meeste wijnen van de streek zijn intens, heftig en hoog alcoholisch. Er wordt op grote schaal aangezuurd en het alcoholgehalte omlaag gebracht, maar niemand zal dat openlijk toegeven. Een andere naam die naar voren komt als pionier van Californië, is die van Randall Graham. Deze hippie-achtige pionier is een zelfverklaard tegenstander van nieuwe wereld wijnen ‘I just hated them’ en vestigde zijn wijnimperium in de Santa Cruz Mountains. Pinot Noir en Rhône zijn de toverwoorden en op het moment is hij druk aan het experimenteren met bio-char – een soort houtskoolvoeding – in wijngaarden die beplant zijn met geblende zaden. ‘you must see as a Gestallt thing, wine is higher than just grapes’.
Tot slot
Onmiskenbaar zijn Mondavi en Graham gezichtbepalend geweest voor Californië. De staat is mede door hen uitgegroeid tot het wijnland wat het nu is. Hoewel Europeanen gewend zijn aan herkomstbepalingen werkt het aantal AVA’s verwarrend. Napa is tenslotte niet zo groot en heeft vijftien AVA’s, terwijl je kunt afvragen of het terroir wel zo verschillend is. Opvallend is dat de ongeveer 1600 wineries die Californië telt niet of nauwelijks naar Europa exporteren. Ze hebben het niet nodig, de wijnen zijn in de V.S. al populair genoeg, het geeft minder gedoe en minder ‘fuzz about the prices’. De prijzen van Californische wijnen liggen hoog, rond de 75 dollar is normaal. In Europa wordt dat bedrag hoger en daarvoor is de markt hiervoor te zuinig. Mondavi heeft met Woodbridge een betaalbare variant op de (Europese) markt – en met Opus One een weergaloos topproduct -, maar voor de prijs van een wijn van Kistler haalt een consument ook een goede Bourgogne in huis en dat is dan toch wat de meeste Nederlandse en Europese wijnliefhebbers prefereren. Randall Graham heeft met zijn vrolijke labels en non-conformistisch gedrag ongetwijfeld een hoop (wijn) fans, maar hetzelfde type Rhône wijnen is hier voor minder geld ruim voorradig.
Niet alle wineries lopen zo goed, Napa heeft ook onder de crisis te lijden gehad. Er zijn wineries die matige, zo niet slechte producten maken voor een flesprijs van 75 dollar. Dat is onterecht meeliften op het succes van een streek. Deze wijnstreek barst van de gepassioneerde en begaafde wijnmakers en dat is te proeven aan de wijnen. Napa produceert topproducten. Of de wijnen in Europa zullen ‘doorbreken’ blijft de vraag. Gelukkig voor hen, hebben ze dat niet nodig.
Charlotte van Zummeren
Foto’s: Randall Graham, Mark Bixler en kelder Schramsberg
