door Ron Andes
In de zeventiger jaren begon de wijnconsumptie in ons land toe te nemen en daarmee ook de dorst naar wijnkennis. Er was in de branche behoefte aan een onderscheidende titel van wijnkenner, die boven het slijtersvakdiploma moest komen te staan. In 1974 werd de Stichting Slijtersopleidingen (SSO) opgericht en werd aangevangen met de Vinologenopleiding. In 1995 werd de Stichting Slijtersopleidingen (SSO) geprivatiseerde en veranderde zij haar naam in Stichting Wijnacademie.
Om de wildgroei in wijnopleidingen en examens tegen te gaan, hebben rond 1980 op initiatief van Jan Zellenrath en de Wijnacademie, drie partijen uit de wijnbranche de Stichting Wijnexamens Nederland opgericht om examens aan een soort kwaliteitskeuring te onderwerpen.
Dit waren:
1) Commissie wijn van het HPA (Hoofdproductschap Akkerbouwproducten)
2) Bedrijfschap Detailhandel in alcoholhoudende Dranken.
3) CVNW (Centrale Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren),
4) De vierde partij aan tafel was de SVH (Stichting Horeca Nederland) maar die haakte vanaf het begin meteen af.
Iedere partij had één afgevaardigde in het bestuur. De examens werden aan een soort screening onderworpen, waarbij met name gecheckt werd of de feitelijk kennis, die door het bestuur per niveau nodig geacht werd, in de examens wel voldoende getoetst werd.
De tijd stond niet stil.
1) Op verzoek van de Nederlandse wijnsector werd de Commissie Wijn van de HPA op 3 juni 1993 omgebouwd tot het Productschap Wijn.
2) Het Bedrijfschap Detailhandel in Alcoholhoudende Drank was inmiddels omgedoopt tot Bedrijfschap Slijters.
Nadat alle ketenslijters dit schap de rug hadden toegekeerd, en alleen de SlijtersUnie nog overbleef, werd het Bedrijfschap Slijters in 2001 opgedoekt. Vervolgens vervolgde het haar activiteiten als Commissie Slijters van het Productschap Gedistilleerde Dranken, dat later Productschap Dranken werd.
3) Sinds 1999 gaat de CNVW door het leven als de KVNW (Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren).
In 2012 werd door de overheid besloten dat de Product- en Bedrijfschappen moesten worden opgeheven, hetgeen in 2013 geschiedde.
Productschap Dranken stopte met al haar activiteiten.
Het Productschap Wijn vervolgde haar activiteiten als SWON (Stichting Wijn Onderwijs Nederland).
Anno 2010 werd vastgesteld dat het merendeel van de bestuursleden van de SWEN al een kwart eeuw op persoonlijke titel in het bestuur zaten, maar geen enkele intentie had te bewegen, ondanks dat twee van de drie benoemende organisaties werden opgeheven.
De importeurs en verstrekkers van wijn verenigd in de KVNW en KSU, alsmede de Wijnacademie, de grootste wijnopleider in Nederland, hebben het SWEN bestuur daarom regelmatig vragen gesteld of de stichting toekomstbestendig was (Zey was inmiddels 74 jaar) en wat er op werd ondernomen m.b.t. bestuur vernieuwing. De twee bestuurders hadden geen achterban meer en het plotseling wegvallen van de voorzitter die alle taken volledig en ondoorzichtig in eigen hand hield, zou dramatische gevolgen kunnen hebben op het wijnonderwijs.
Omdat de jaarlijkse subsidiestroom vanuit de gezamenlijke werknemersorganisaties (FHKN) zou stoppen als er geen stappen genomen werden, kondigden Zey en Ultee in 2014 aan gezamenlijk uit het SWEN bestuur stappen. Deze zoveelste toezegging werd toch weer teruggedraaid. SWON, KVNW, FHKN en de Wijnacademie hebben daarom een ultimatum gesteld dat op 1 juli 2015 is verlopen. Inmiddels heeft Rob aangegeven nu weer te willen aanblijven tot 1 juli 2016. Hij is dan 77 jaar en dan zou hij wellicht bereid zijn te praten over het overdragen van werkzaamheden.
Na vijf jaar te hebben aangedrongen op meer duidelijkheid over opvolging en transparantie hebben de oorspronkelijke oprichters van SWEN in 2015, nadat bleek dat het SWEN-bestuur alle verzoeken om wat te ondernemen wederom had afgewezen, het vertrouwen in de stichting opgezegd.
Achter de schermen was al ruim een half jaar gewerkt aan een verbeterde opzet, dat onder de naam SDEN verder zal gaan.
Vervolgens is het huidige systeem doorgelicht door externe organisaties, gespecialiseerd in examinering. Zij hebben advies uitgebracht dat er snel moest worden overgestapt naar een deugdelijker methode. Dit heeft geleid tot een aantal belangrijke kwalitatieve wijzigingen in het examineren:
a) Opleiden en examineren worden eindelijk volledig gescheiden. Geen dubbele petten!
b) De eind- en toetstermen worden niet door één persoon bepaald, maar door een college van deskundigen, gevoed door onderwijsdeskundigen, waarbij ook opleiders inspraak krijgen in het curriculum. Dus eindelijk toekomstbestendig.
c) De tarieven bij SWEN werden bepaald door de persoon die het geld incasseerde. Bij SDEN wordt het tarief vastgesteld n.a.v. de kosten. Winst wordt ingezet ter verbetering en ondersteuning van het wijnonderwijs.
d) Bij SWEN deed Zey alles op eigen houtje. Bij SDEN zitten de personen met echte kennis van zaken (MV, Oenoloog, onderwijsdeskundigen)
e) Bij SWEN werden de eisen eens per 5 jaar geactualiseerd; Bij SDEN ieder jaar.
f) Niveauverschillen worden niet alleen bepaald door de hoeveelheid theoretische kennis, maar tevens door begrip en vaardigheden.
g) Praktische examens moeten ook gedaan worden met een strak omschreven werkwijze. Met de aanwijzing twee van de zes wijnen goed, kan je immers niks!
h) Bij alle examens zijn examenreglementen opgesteld. Onbegrijpelijk dat niemand ooit geklaagd heeft over het ontbreken hiervan bij SWEN!
i) Examens mogen maar eenmaal gebruikt worden en er is altijd sprake van één examen per niveau. Voorheen stelden opleiders eigen examens op en kregen dan na betaling een goedkeuring.
j) In de nieuwe situatie wordt er ook tijdens het examen gecontroleerd, niet alleen of het papiertje vooraf wel correct is.
k) Na het examen bepaalt niet de opleider zelf, maar de examinator of kandidaat geslaagd is.
l) Vanaf heden wordt geregistreerd wie er geslaagd is. Bij SWEN werd dat niet gedaan.
m) Transparantie. Vooral op financieel vlak!
Omdat SWEN geen draagvlak meer heeft, werd SWON verzocht te komen met een transparante structuur, die wel toekomstbestendig is. De uit het Productschap Wijn voortgekomen Stichting Wijnonderwijs Nederland (SWON) heeft in haar functie en haar taakstelling met name staan het belang van opleidingen, onderwijs en examens in de wijnsector. Ten behoeve daarvan heeft SWON als flankerend doel het bevorderen van samenhang en coördinatie tussen de verschillende instellingen met betrekking tot opleiding, examens e.d.
De partijen hebben het SWON bestuur verzocht de toets- en eindtermen plus de cesuur vast te stellen, zonder dat deze inhoudelijk gewijzigd hoeven te worden.
Nadat diverse partijen die gespecialiseerd zijn in examinering zich de afgelopen maanden over de huidige situatie gebogen hebben, is er een compleet vernieuwde aanpak ontwikkeld, waarbij de machten duidelijk worden gescheiden, de zogenaamde Trias Politica.
1 De Regelgevende Macht (z.g. wetgever).
Dit wordt het (Centraal) College van Deskundigen genoemd, dat gevoed door kennis vanuit een projectgroep, bestaande uit vakmensen uit de branche en onderwijs. Hier worden de eind- en toetstermen plus cesuur per productgroep en niveau bepaald. Bij SWEN werd dit door een persoon (Zey) bepaald!
Daarnaast worden de leden van de Examencommissie door dit College benoemd.
2 De Uitvoerende Macht (z.g. rechters).
Dit wordt het SDEN Centraal Examenbureau genoemd. Hieronder vallen de examencommissies SDEN niveau 1 t/m 3, Vinoloog van de Wijnacademie en MV.
3 De Controlerende Macht (z.g. toezichthouder).
Dit is nieuw. Deze derde partij houdt toezicht op de procedures en draagt zorg dat de leden van de Excie een accreditatie deskundigheid krijgen (ISO 17024 persoonscertificatie) volgens het Europese Kwaliteitsraamwerk. Zittende leden krijgen deze op basis van Eerder Verworven Competenties. Bij toekomstige leden zal de projectgroep van het College om advies gevraagd worden. Dankzij deze certificering voldoen de examens uitgeven (na evt. toetsing door Cito) direct aan de kwaliteitsnorm. Er hoeft geen extra SWEN screening overheen te komen, waarbij alleen werd gekeken of de vragen wel voldeden aan het feitelijke kennisniveau. De toetstermen zijn immers opgesteld volgens unieke taxonomiecodes, waarbij niet allen gecheckt wordt op feitelijk kennis, maar ook begripsmatige kennis en (re-)productieve vaardigheden.
