Attilio Scienza: spanning in het glas
Professionaliteit ten top straalt de zaal op de eerste verdieping van de PTA is uit. Per persoon een headset, acht glazen, spuugbak en een documentatiemap. Projectschermen achter en voorin de zaal en een uitgelezen gezelschap om een masterclass te geven. Professor Attilio Scienza, docent wijnbouw aan de Universiteit van Milaan, is naar Nederland gekomen om een college te geven over wijnen van vulkanische bodem. In hoog tempo, simultaan vertaald door tolk Barbara, jaagt Professor Scienza – in z’n eentje al goed voor 319.000 indirecte en 4.000 directe hits op Google – fysisch geografische en vulkanische termen de half lege zaal in. Half leeg? Ja, en dat was jammer.
Mede-inleider Fred Nijhuis geeft al blijk van irritatie omdat mensen die zich wel opgeven en niet komen opdraven, anderen op die manier een plek hebben ontzegd. ‘Leuk voor al die mensen die nu thuis zitten, terwijl we ze hebben moeten weigeren’. Organisator Heleen Schreuder geeft hieraan per email een follow up. Als je je opgeeft, kom dan ook. Attilio Scienza is een grootheid, het is een eer om een college van hem te kunnen bijwonen. Het Italiaanse instituut voor Buitenlandse handel gunt hem een vollere zaal dan vandaag, want deze man is dat meer dan waard.
Vulkanische bodem
Wijn en terroir is bekend terrein. Vulkanen hebben grote invloed op de bodem en daarover gaat het vandaag. Wij kennen werkzame vulkanen, daarvoor hoeven we alleen maar terug naar april van dit jaar in IJsland. Er zijn echter ook nog vergeten vulkanen en deze worden antiek genoemd. Trentino en Alto Adige zijn voorbeelden van streken waar miljoenen jaren geleden deze vergeten exemplaren een plek hadden. Moderne vulkanen zijn niet echt jong, maar jonger dan de voornoemd antieke en deze zijn te vinden in Zuid-Italië. In Sardinië staat de aller oudste vulkaan van Europa, terwijl de Vesuvio en de Etna welbekende en soms actieve bronnen zijn. Overigens is niet alleen Italië een land met vulkanische ondergrond, ook Californië, Madeira en Tokay behoren tot deze categorie.
Scienza verhaalt over het kwart deel van de aarde die vulkanisch is en over het licht aanwezig in de buurt van vulkanen. De omgeving van een vulkaan is vruchtbaar en er zijn minerale bronnen die de vulkanische gebieden continu van schoon water voorzien. De grond bevat o.a. potassium en kalium die van invloed zijn aroma, zuurgraad en mineraliteit. Door het totaal van scheikundige reacties die volgen op onder meer de grote mate van licht, zoals carotenen en chlorofylen ontstaat er mineraliteit. Of zoals Fred Nijhuis dat zo treffend verwoordde ‘spanning in het glas’. Sub categoriën bestaan ook. Een morenische ondergrond bijvoorbeeld, dankt zijn karakter aan de gletsjers die zich teruggetrokken hebben. Een andere categorie die Scienza aanstipt is de zogenaamde fall-out. Dit zijn gronden die door opvolgende erupties is opgebouwd uit verschillende lagen. Een vulkanische bodem biedt door al die verschillende facetten, een uitstekende voedingsbodem voor karaktervolle wijnen. Een landbouwkundig aspect wat bij vulkaanrotsen hoort, is dat de hellingen moeilijk te bewerken zijn vanwege het harde gesteente. Vandaar dat terrasbouw de beste en meest gebruikte methode is.
De wijnen
Acht voorbeelden van wijnen schonken de – immer op afroep gereedstaande – wijnschenkers in. Vier witte, drie rode en een Passito. De eerste wijn was een müller thurgau van een groep wijnmakers in Rittratti Trentino. Scienza tovert op het scherm de familiestamboom van de müller thurgau. Dat de moeder riesling is, blijkt duidelijk, maar de identiteit van de vader is een ander verhaal. ‘As ever’,voegt de professor eraan toe. Dit blijkt de madeleine royal te zijn en niet sylvaner. Hogerop in de stamboom zijn zowel chardonnay, pinot en traminer aanwezig. Muller thurgau heeft vele gezichten, maar wat hier van de vergeten vulkaan bodem in het glas zit is top. Zuiverheid en mineraliteit, je zou bijna zeggen, een glas besneeuwde berghelling. De volgende witte wijn uit een overwegend rood Sardinië is een vermentino uit Gallura en komt van een fall-out bodem. Het glas lijkt wat minder complex. Scienza ligt toe dat de potassium in de terroir overrijpe elementen in de wijn accentueren. Na de toelichting geeft Italiaans wijnexpert Fred Nijhuis zijn Nederlandse vertaling en visie. Beide heren geven blijk van een verliefdheid op – de wijnen van – het land. Er volgen nog een Soave, een Frascati en een wijn die eeuwenlang geleden al als een kampioenswijn omschreven werd, een Falerno del Massico. Het fosfor in de grond doet hier zijn werk. De rassen zijn aglianico en piedorosso. De Etna rosso erna, gemaakt van 80% nerollo mascalese en 20% merollo capuccio, is een hele lichtvoetige wijn. De Taurasi dei Feudi di San Gregorio die daarna wordt ingeschonken komt van een kiezelrijke grond, rijk aan puimsteen en asdeeltjes. Dit is een heel stevige jongen. Nijhuis memoreert ‘bij de Prix St. Hubert zet ik er weleens een aglianico tussen, maar die wordt zo zeldzaam herkend en gewaardeerd. Terwijl het m.i. een wijn is met karakter en mooie zuren’. De Ben Ryé passito tot slot, komt van een bodem met fosfor, potassium en zink. De druif is moscato di Alessandria. Tijdens het vinifiëren wordt na een derde van de gisting de ingedroogde druiven toegevoegd. Ook hier viel de zuiverheid en mineraliteit op. Een passito kan weleens vlak overkomen, maar daar was hier geen sprake van.
Wat een dag
Met masterclasses of seminars kun je alle kanten op. Soms valt het verhaal erbij tegen, maar maakt het proeven wat goed. Bij andere gelegenheden leer je weer wat bij, maar zijn de wijnen minder spannend. Professor Attilio Scienza en Fred Nijhuis verzorgden een seminar ‘wijnen van vulkanische bodem’ waar je U tegen zegt. Doorwrocht, gedegen, veel inhoud en in een rap tempo. De wijnen sloten naadloos aan. Het Italiaans Instituut voor Buitenlandse Handel in Nederland en Heleen Schreuder kunnen trots zijn. Attilio Scienza heeft er weer een paar Nederlandse fans bij. Fantastico!
Charlotte van Zummeren
