Wijnen uit Puglia: de hak van Italië
Puglia is een wijnstreek in Zuidoost-Italië die uitloopt in de hak van Italië .Het is een lang stuk land gelegen tussen de Adriatische Zee en de Ionische Zee op ongeveer 80 kilometer van de kust van Albanië. Griekenland ligt iets verder, net onder Albanië. Puglia – de naam komt van a= puvli= gebrek aan regen – heeft veel meegekregen van Griekenland in zowel bouw als historie. Puglia is de meest oostelijke regio van Italië met een aantal schitterende stadjes zoals Lecce, Fasano en Trani. De streek heeft vier miljoen inwoners en vijf provincies.
Geschiedenis
De streek is bekend van olijven, tafeldruiven en wijn. Lang niet altijd kwaliteitswijn, maar daar is de laatste decennia aan gewerkt. Met subsidies van de EU zijn er wijngaarden gerooid. Het areaal is teruggelopen tot een kleine 90.000 hectares met een opbrengst van 6 miljoen hectoliter wijn. In het verleden lag de productie jaarlijks op 13 miljoen hectoliter. Dit was voornamelijk bulkwijn, wat ook werd gebruikt voor vermouth. Op dat moment lag het aantal wijnen onder DOC-regulatie op 2 procent van het totaal en slechts een kwart werd gebotteld. Dat had te maken met extreem hoge opbrengsten tot meer dan 100 hectoliter per hectare.
Op het moment is dus wel het een en ander veranderd. De productie onder DOCG, DOP en IGP is nu ongeveer een derde. Dit komt door het rooien van wijngaarden, lagere opbrengsten – dit blijft overigens een zwak punt – en meer expertise o.a. door ingevlogen wijnmakers.
Wat blijft: Puglia is één van de belangrijkste wijnproducenten van Italië. Het aantal hectares is 13% van het landelijk totaal en het aantal liters wijn is circa 30% van het geheel. Daarmee loop Puglia in de pas met Sicilië ná Veneto.
Regio’s
Puglia valt in drie streken te verdelen en deze lopen vrijwel parallel met de voornaamste druivenrassen. Het klimaat is zonnig en warm. Hoewel het heel heet kan zijn in Puglia, is het in de zomer toch de koelste streek van Italië. Gelegen tussen twee zeeën, is er altijd verkoeling. Ook blaast de woestijnwind Sirocco over de streek.
De eerste streek in het noorden, in de laagvlakte in de buurt van Foggia, heeft niet de meest bekende Puglia rassen. Hier bepalen trebbiano, sangiovese en montepulciano het beeld. Meer naar het binnenland richting Barletta is de DOP Castel del Monte. Hier komen goede wijnen vandaan van o.a. de nero di troia, ook zien we hier montepulciano. In het zuiden, nabij Salento, zien we wijnen van negroamaro en primitivo.
Brindisi, Salento, Lecce liggen in de ‘hak’, eigenlijk is dit een schiereiland, een peninsula. Hier zijn acht DOP’s gebaseerd op de negroamaro: Alezio, Brindisi, Copertini, Leveran, Matino, Nardò, Salice Salento en Squinzano. Negroamaro wordt ten oosten van Lecce verbouwd en primitivo ten westen van het schitterende stadje. Dit is de streek van de Gioia del Colle, een nu bekende IGT Salento wijn met veel uitstraling en faam.
Wijnwetgeving
Volgens de nieuwste regelgeving heeft Puglia 4 DOCG’s: Castel del Monte Rosso Riserva, Castel del Monte Nero di Troia Riserva, Castel del Monte Bombino – dit is een rosé – en Primitivo di Manduria Dolce Naturale. Een kleine dertig DOP’s volgen waaronder de bekende Locorotondo, Primitivo di Manduria en de eerder genoemde Salice Salentino. Tot slot telt de streek zes IGP’s. Na Puglia en Salento zijn dat Dauna, Murgia, Valle d’Itria en Tarantino. In 2012 produceerden deze 28 D.O.P. samen 389.644 flessen, de 6 I.G.P’s maakten 1.761.192 flessen.
De druiven
De belangrijjkste rode druivenrassen zijn primitovo, negroamaro en nero di troia. Nero di troia betekent zwarte druif van Troia, een stadje helemaal in het noorden. Naar verluidt hebben de Grieken dit plaatsje 1200 voor Christus gesticht. Zo’n 2500 hectare waarvan 58% onder DOC. Het levert kruidige, elegante wijnen op met véél fruit en een duidelijke structuur. De druif heeft een dikke huid, veel structuur, rijpt laat ( zeker voor Puglia die vooruit loopt op de rest van het land) pas eind oktober.
Primitivo, met hetzelfde DNA als zinfandel, betekent de eerste in het lokale dialect, want het is een vroege rijper. Ruim 11.000 hectares in vnl. Gioa del Colle en Manduria.
De negroamoro; het woord stamt uit het Latijn en Grieks en betekent zwart. Het is de oudste druif van Puglia en bestaat al sinds 800 voor Christus. Ruim 11.000 hectares zijn aangeplant waarvan de helft onder DOP. De negroamora heeft een dikke huid, heeft goede zuren en tonen van thijm en drop. Goed potentieel om te ouderen.
Andere rode druiven zijn de aglianico, de herontdekte inheemse superfruitige sussamaniello met een opvallende paarse kleur, aleatico en montepulciano. De laatste wordt vooral gebruikt in blends.
De witte druiven zijn ‘indiginous’ – inheems: bombino blianco – ideaal voor mousserende wijnen- , moscato reale – gebruikt voor dessertwijnen – , bianco d’alessano – vaak geblend met aromatische druiven, fiano – de meest bekende: tropisch fruit met chardonnay vetttigheid – en verdeca met een Italiaans bittertje.
Producenten
De streek telt honderden producenten. Van bulk tot coöperatie van groot naar klein. Enkelen lichten we er hier uit. Sebastiano de Carato is van het familiebedrijf Rivera en laat trots het bedrijf zien. In Castel del Monte maken zij de meeste wijnen maar in de andere streken van Puglia zijn ze ook actief zoals in de DOP Locorotondo, de DOP Moscato di Trani, en de IGT Negroamora. Het is een modern bedrijf volgens de standaard van duurzaamheid. Ze maken een hele grote range wijnen met o.a. een bombino bianco Marese, een rosé bombino nero Pungirosa, een 100 % nero di troia inox opgevoed. Il Falcone: een blens van nero di troia en montepulciano, Dit is een grote kwaliteitsproducent. Zoals Sebastiano het zelf zelgt: ‘the best bottle of wine is an empty bottle of wine’.
Een andere grote winery in de Castel del Monte regio is Torrevento. De winery is gevestigd in een achttiende eeuwse abdij met oude kelders acht meter onder de grond. In deze DOP heeft het bedrijf 200 hectares, elders in Puglia ook nog eens 200. Ze produceren een range variërend van een Puglia IGT via DOCG bombino nero tot Castel del Monte, nero di troia en Salice Salento tot chardonnay aan toe.
En opmerkelijk bedrijf is gevestigd in de hak bij Salice Salento: Feudi di Guagnano. Vier jonge ondernemers hebben zich ontfermd over ‘in de steek gelaten’ wijngaarden van oude boeren. Hun doel is deze wijngaarden nieuwe leven in te blazen en daar zijn ze aardig in geslaagd. Ze produceren negroamaro, malvasia nera en primitivo. Er worden ook nog andere producten gemaakt zoals chardonnay en Vino Frizzante De rode wijnen onder DOP. of IGT. Salento hebben een karakteristiek herkenbaar label. Mooie wijnen en een sympathiek initiatief.
De laatste hier genoemd is een producent uit het midden van Puglia: Varvaglione. Net zoals de eerder genoemde bedrijven maken ze een grote range wijnen. Hun Papale wijnen zijn het pronkstuk. Primitivo di Manduria. Stevig jongens, gelagerd op Frans en Amerikaans hout. Er is ook een versie die gelagerd is op tonneau, en die is aanzienlijk toegankelijker.
Wine & Land
Puglia laat zich niet alleen voorstaan op de wijnen, de streek heeft prachtige oude stadjes. Het landschap is grotendeels vlak. De stadjes Trani, Lecce en Fasano barstten van de oude pracht en praal. Waarbij Alberobello opvalt door de trulli: de merkwaardige, witgekalkte huisjes met een rond, conisch dakje, gemaakt van natuurstenen grijze dakpannen. In de vorige eeuw hebben deze huisjes een heuse revival meegemaakt, waardoor ze nu razend populair zijn onder toeristen, hoewel niet echt aangepast aan deze tijd. Ze werden destijds – zo rond 1500 – gebouwd zonder cement omdat ze makkelijk afbreekbaar waren in geval van oorlog of zoals sommigen beweren belastingheffing. Puglia is lang niet zo toeristisch als sommige andere delen van Italië. Dit gecombineerd met de goede wijnen, maakt het een reisbestemming op zich.
Charlotte van Zummeren
Met dank aan Commune di Fasano en Movimento Turismo del Vino Puglia
